O prekluzji dowodowej w wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

W sprawie prowadzonej przez radcę prawnego z Kancelarii JGA przed Sądem Okręgowym, a następnie Apelacyjnym, w Białymstoku, zapadło orzeczenie, w którym zawarto interesujące wskazówki co do wykładni przepisów procedury cywilnej odnoszących się do obowiązku koncentracji materiału dowodowego i prekluzji dowodowej.

W pierwszej instancji na piśmie złożono tylko pozew oraz odpowiedź na pozew – sąd nie zobowiązał pełnomocników stron do składania dalszych pism przygotowawczych, dalsze twierdzenia, zarzuty i wnioski strony zaprezentowały na rozprawie.

Jako że pozwany w apelacji zarzucił m.in. naruszenie art. 207 § 6 oraz 217 § 1 i 2 k.p.c., Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu orzeczenia odniósł się do kwestii prekluzji dowodowej i obowiązku koncentracji materiału dowodowego, przewidzianej w tych przepisach. Sąd wskazał, iż „jak podniesiono w uzasadnieniu projektu nowelizacji z dnia 16 września 2011 r. (…), ocena sądu, czy strona powołała twierdzenia lub dowód we właściwym czasie, powinna być uwarunkowana tym, czy strona mogła i z uwagi na naturalny bieg procesu powinna była powołać twierdzenia lub dowód wcześniej ze względu na jego łączność z materiałem poprzednio zaprezentowanym. Wydaje się, że szczególnie istotna dla tej oceny jest okoliczność, czy strony wcześniej prowadziły rokowania przedprocesowe, a więc czy i która strona wiedziała, że druga strona zakwestionowała określone fakty lub skutki prawne tych faktów w okresie przed wytoczeniem powództwa. Sąd powinien zatem każdorazowo dokonywać oceny, czy twierdzenia o okolicznościach faktycznych oraz dowody na ich poparcie są zgłaszane przez strony bez zwłoki. Założyć należy racjonalność obu stron procesowych oraz okoliczność, że spór sądowy z reguły stanowi kontynuację sporów powstałych przed procesem na tle określonych stosunków cywilnoprawnych, a więc, że strony procesowe z reguły znają stanowiska strony przeciwnej co do podnoszonych przez stronę twierdzeń o faktach lub oceny prawnej treści stosunków prawnych.

Wskazuje się też, iż nie można się zgodzić z tezą, że reguły, które wynikają z art. 217 § 2, w obecnym brzmieniu mają obowiązywać także w stosunku do sytuacji, w której strona nie powołała pewnych twierdzeń w pozwie. Skoro w postępowaniu w pierwszej instancji nie obowiązuje przymus adwokacko-radcowski, powód nie musi dysponować wiedzą o treści art. 207 i 217 k.p.c. (zob. art. 210 § 2¹ k.p.c.). Tego rodzaju sankcje powinny dotyczyć wyłącznie podmiotów pouczonych o treści stosownych norm realizujących koncentrację materiału procesowego i ich skutkach procesowych.”

Wprawdzie w omawianej sprawie obydwie strony reprezentowane były przez profesjonalnych pełnomocników, jednak tezy cytowanego orzeczenia mogą służyć jako pewne ogólne zasady rozumienia prekluzji dowodowej w obecnym stanie prawnym. W ustnym uzasadnieniu wyroku Sąd Apelacyjny nadto zgodził się z argumentacją pełnomocnika powoda, iż zmiana przepisów k.p.c. nie stanowiła „rozszerzenia” prekluzji dowodowej, jaka funkcjonowała w uchylonych przepisach o postępowaniu gospodarczym, na całe postępowanie cywilne, nadto jej skutkiem jest nadanie większego znaczenia zasadzie ustności procesu, czego wyrazem jest prawo sądu do regulowania liczby pism procesowych składanych przez strony. Takiej regulacji (czyli w praktyce ograniczeniu, jako że dotychczas w procesach cywilnych strony miały skłonność do składania bardzo dużej liczby pism) towarzyszyć musi prawo do swobodnego prezentowania twierdzeń na rozprawie, oczywiście w granicach wyznaczonych rozsądną oceną tego, co strony mogły i powinny były wiedzieć, a w konsekwencji jakie twierdzenia czy wnioski dowodowe powołać, na etapie wszczęcia procesu.

Sprawa zakończyła się wynikiem pozytywnym dla klienta Kancelarii JGA, ku naszej i klienta satysfakcji.

Sygnatura komentowanego wyroku SA w Białymstoku to I ACa 755/13.